Multiple sclerose (MS) · Gezondheid en wetenschap (2024)

Wat is MS?

Multiple sclerose (MS) is een chronische aandoening van het centrale zenuwstelsel. Dat bestaat uitje hersenen en je ruggenmerg.

• Door herhaalde en langdurige ontstekingen wordt de isolatielaag rond de zenuwcellen (myeline) op verschillende plaatsen aangetast.
• Op die plaatsen kan de werking van je zenuwcellen verstoord worden.
• Zo kan je zenuwfunctiesterk verminderen of uitvallen (neurologische uitval). Dan krijg je klachten (zie verder onder ‘Hoe kan je het herkennen?’).

De naam MS, 'multiple sclerose', verwijst naar meerdere (multipele) sclerotische haarden (littekens). Die bevinden zich ter hoogte van de myeline (isolatielaag rond de zenuwcellen) in je hersenen en je ruggenmerg.

Multiple sclerose (MS):

• is een auto-immuunaandoening;
  • Je eigen immuunsysteem valt bepaalde plaatsen aan, en lokt zo ontstekingen uit.

• kan zich op vele manieren uiten, afhankelijk van:
  • de plaats;
  • de ernst van de ontsteking.

• varieert van persoon tot persoon in:
  • hoe de klachten evolueren;
  • welke mate er herstel optreedt.

Oorzaak

Tot nu toe is de oorzaak van MS niet duidelijk. Vermoedelijk gaat het om een combinatie van:

• omgevingsfactoren;
• erfelijke factoren;
• levensstijl.

Die verschillende factoren kunnen op elkaar kunnen inwerken en leiden tot MS. Wetenschappers ontdekten dat onder andere volgende zaken een mogelijke rol spelen in het ontstaan van MS:

• een honderdtal genen;
• infecties;
• roken.

Ziekteverloop

Hoe multiple sclerose precies verloopt, kan je niet voorspellen.

• Nieuwe ontstekingsletsels zorgen voor opflakkeringen (opstoten).
• Aan MS overlijd je niet.
  • Ernstige ontstekingsreacties kunnen je zenuwvezels soms wel permanent beschadigen.
  • Daardoor ontstaan blijvende beperkingen.

Multiple sclerose wordt, naargelang het ziekteverloop, onderverdeeld in 3 categorieën:

• MS met periodes van terugval en herstel (‘Relapsing-Remitting MS’)
• Primair progressieve MS (‘Primary-Progressive MS’)
• Secundair progressieve MS (‘Secondary-Progressive MS’)

MS met periodes van terugval en herstel

• Dit is de categorie waarin de meeste personen met MS zich bevinden.
• Het ziekteverloop kent opflakkeringen en verbeteringen.
• Zeker in het begin van de aandoening is er een goede kans op herstel, tussen de opstoten door.

Primair progressieve MS

In deze categorie nemen de klachten vanaf het begin geleidelijk toe, zonder opflakkeringen.

Secundair progressieveMS

• Ongeveer 80% van de personen met MS met periodes van terugval en herstelbereikt deze fase na 20 jaar.
• Na een eerste ziektefase, met opstoten en herstel, wijzigt vanaf een bepaald moment het patroon.
• Ook deze vorm kent dan een geleidelijk en progressief verloop, waarin de klachten en beperkingen toenemen.

Het ziekteverloop van MS is individueel sterk verschillend en relatief onvoorspelbaar. Daarom is het moeilijk om een prognose te geven over de ernst van beperkingen.

Hoe vaak en bij wie komt MS voor?

Multiple sclerose is de meest voorkomende chronische aandoening van het zenuwstelsel bij jonge volwassenen.

• In België lijden naar schatting 90 per 100.000 mensen aan MS.
• Elk jaar krijgen zo’n 450 personen de diagnose van MS.

Bij wie komt het voor?

• De diagnose wordt meestal gesteld tussen de leeftijd van 20 tot 40 jaar. Voor de puberteit komt de ziekte maar heel zelden voor.
• Multiple sclerose komt twee keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
• Broers en zussen of kinderen van een persoon met MS hebben een hogere kans om de aandoening te ontwikkelen.
• In gebieden verder weg van de evenaar, zoals Scandinavië, Noord-Amerika, Canada en Zuid-Australië, heeft de bevolking gemiddeld een hoger risico op MS.

Hoe kan je MS herkennen?

Vele gezichten

MS wordt weleens de ziekte van de vele gezichten genoemd. De aandoening kan zich immers op veel verschillende manieren uiten:

• Ontstekingen in het zenuwstelsel kunnen op verschillende plaatsen opduiken.
• De symptomen zelf kunnen erg verschillen qua ernst.
• Het verloop van MS kan grillig zijn:
  • Soms zijn er periodes van stabilisatie of herstel.
  • Soms nemen de klachten en beperkingen toe.

Klachten

Bij een (eerste) opflakkering van MS:

• veroorzaakt de ontsteking neurologische klachten, naargelang de plaats(en) in het centrale zenuwstelsel;
• duren de symptomen minstens 24 uur;
• verdwijnen je klachten meestal, volledig of gedeeltelijk, binnen een paar dagen of weken.

Bij de meeste mensen komen de symptomen van een opstoot vrij snel op (binnen een week). Dat valt het meest op voor de patiënt en zijn omgeving. Maar deklachten kunnen ook geleidelijk aan optreden: ook daar toont MS zich veranderlijk.

Neurologische klachten

Enkele typische neurologische klachten die kunnen ontstaan door MS zijn:

• een ontsteking van de oogzenuw;
  • Dit komt voor bij 1 op 5 nieuwe gevallen van MS.
  • Het kan ernstig zijn en tot een verminderd zicht leiden.
  • Ook andere oogklachtenkunnen voorkomen, zoals:
    • dubbelzien;
    • problemen met oogbewegingen.

• krachtverlies in de ledematen;
  • Dit kan leiden tot:
    • gangstoornissen;
    • een verlamming, bijv. in je been.

• gevoelsstoornissen;
  • Het gaat om doofheid of verminderde gevoeligheid in een bepaald deel van je lichaam.

• blaas- en darmproblemen.
  • Daardoor krijg je moeite om naar het toilet te gaan.

Verergerende factoren

Verschillende factoren die je immuunsysteem activeren, kunnen MS verergeren:

• een infectie;
• een ingreep;
• een bevalling;
• een trauma (bijv. een val);
• stress.

Hoe stelt je arts MS vast?

Er bestaat geen eenvoudige test waarmee een arts de diagnose van MS met zekerheid kan bevestigen of uitsluiten. Dat is pas mogelijk na specialistisch onderzoek door een neuroloog.

Bevraging en neurologisch onderzoek

Je huisarts luistert naar je ziekteverhaal en voert een neurologisch onderzoek uit. Op basis daarvan kan hij denken aan MS als mogelijke oorzaak van je klachten.

Je arts let bijvoorbeeld op:

• symptomen die erop wijzen dat bepaalde hersengebieden ofje ruggenmerg niet goed functioneren, zoals:
  • krachtverlies;
  • verstoorde gevoeligheid;
  • spraakproblemen;
  • abnormale reflexen;
  • blaas- en erectiestoornissen.

• afwijkingen van je oogzenuw, zoals:
  • verminderd zicht in 1 of 2 ogen;
  • pijn bij oogbewegingen.

• afwijkingen van je kleine hersenen en hersenstam, zoals:
  • coördinatie- of evenwichtsproblemen;
  • duizeligheid;
  • slikstoornissen.

• cognitieve klachten, zoals:
  • concentratiestoornissen;
  • geheugenproblemen.

Specifieke onderzoeken

Volgende onderzoeken kunnen een neuroloog helpen om de diagnose te stellen:

• MRI-scan;
  • Bij dit onderzoek wordt gebruikgemaakt van een sterk magneetveld.
  • Daarmee worden de hersenen en het ruggenmerg in beeld gebracht.

• lumbaalpunctie (ruggenprik);
  • De arts brengt een lange naald in de ruimte onder je ruggenmerg in.
  • Hij neemt een kleine hoeveelheid hersen- en ruggenmergvocht af.
  • Dit vocht wordt onderzocht op afwijkingen.

• geëvoceerde potentialen;
  • Bij dit onderzoek wordt gemeten of de signalen door de specifieke zenuwbanen goed worden doorgegeven.

• bloedonderzoek.
  • Dit gebeurt vooral om andere oorzaken uit te sluiten.
  • In je bloed kan je immers niet zien of je MS hebt.

Wat kan je zelf doen?

MS is een auto-immuunaandoening, waarvan de oorzaak nog onduidelijk is. Toch is het altijd raadzaam om in te zetten op een gezonde levensstijl.

• Zorg voor een evenwichtige voeding, met voldoende vitamine D.
• Als je rookt, probeer er dan mee te stoppen. Roken:
  • verhoogt het risico op MS;
  • kan het ziekteverloop negatief beïnvloeden.
• Beweeg voldoende.
  • Wetenschappelijke studies hebben duidelijk aangetoond dat matige fysieke inspanningen (bijv. wandelen, fietsen, zwemmen, yoga):
    • sterk aan te bevelen zijn, ook voor personen met MS;
    • de vermoeidheid verminderen;
    • voor een betere spierkracht en algemene uithouding zorgen.
  • Heb je nood aan begeleiding om in beweging te komen?
    • Vraag je arts om een verwijzing naar een beweegcoach.
• Zorg regelmatig voor rust. Neem geregeld een pauze.
• Heb je nood aan ondersteuning op het werk?
  • Ga een gesprek aan met je arbeidsarts.
  • Hij is goed geplaatst om samen met jou na te gaan welke aanpassingen eventueel nodig zijn.
• Laat je goed omringen.
  • Bij een chronische aandoening is het belangrijk dat je kan steunen op mensen om je heen.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Van MS kan je (nog) niet genezen. Gelukkig zijn er wel behandelingen die het ziekteverloop gunstig kunnen beïnvloeden. Een behandeling is steeds persoonlijk aangepast en bestaat uit een combinatie van:

• medicatie;
• revalidatie;
• aanpassingen van de levensstijl.

Medicatie

Onderhoudsbehandeling

Er bestaan verschillende geneesmiddelen om, bij MSmet periodes van terugval en herstel, het ziekteverloop te proberen af te remmen. De geneesmiddelen remmen de aanvallende immuuncellen af.

Als eerste keuze worden immunomodulatoren zoals bijvoorbeeld interferon bèta, glatirameeracetaat, teriflunomide of dimethylfumaraat gebruikt. Er bestaan ook nog andere behandelingen.

Behandeling van klachten

Andere chronische klachten behandelt je arts specifiek. Het gaat om bijvoorbeeld:

• blaasproblemen;
• spierspasmen;
• constipatie;
• pijn.

Pijn wordt bij MS vaak veroorzaakt door de beschadiging van het zenuwstelsel. Als dat het geval is, kunnen volgende geneesmiddelen ondersteuning bieden:

• antidepressiva (amitriptyline en duloxetine);
• geneesmiddelen tegen epilepsie (carbamazepine,gabapentine en pregabaline).

Behandeling van opstoten

Cortisone kan de duur van de opstoten inkorten. Je mag het geneesmiddel niet gebruiken wanneer een virale of bacteriële infectie mee aan de basis ligt van de opstoot.

Revalidatie

Wanneer MS actief is en opflakkert, treedt er vaak neurologische uitval op. Na een opflakkering is professionele ondersteuning vaak noodzakelijk. Je huisarts en neuroloog verwijzen je door naar dezorgverlenersdie je nodig hebt.

Kinesitherapie

Je arts verwijst je door naar een kinesitherapeut als je last hebt van:

• bewegingsstoornissen;
• spierspasmen;
• krachtverlies.

Logopedie

Heb je last van slikstoornissen of spraakmoeilijkheden? Dan laat je je het best begeleiden door een logopedist.

Ergotherapie

Ondervind je moeilijkheden bij het uitvoeren van je dagelijkse activiteiten? Dan kan ergotherapie aangewezen zijn.

Meer weten?

• https://mscenter.be/nl
• https://www.ms-vlaanderen.be/
• https://www.ms-vlaanderen.be/
• http://www.ms-sep.be/nl
• https://www.uzleuven.be/nl/multiple-sclerose-ms
• https://www.oogartsen.nl/zenuwen-en-oogkas/oogzenuw-ontsteking-neuritis-optica/
• Bewegen op verwijzing
• Vind meer uitleg over bepaalde geneesmiddelen op farmainfo.be/producten.
  

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
• https://www.bcfi.be
• https://mscenter.be/nl
• https://www.ms-vlaanderen.be
• https://www.uzleuven.be/nl/multiple-sclerose#gepersonaliseerde-behandeling
• Multiple Sclerosis (MS). Dynamed. EBSCO Information Services. Jan 2024.
• https://www.nationalmssociety.org/What-is-MS
• https://tf.bcfi.be/nl/frontend/indication-group/76/summary
• Vidal-Jordana A, Montalban X. Multiple Sclerosis: Epidemiologic, Clinical, and Therapeutic Aspects. Neuroimaging Clinics of North America 2017;27(2):195-204.